Wat is er aan de hand?

Sinds de start van de Russische invasie in Oekraïne weren veel sportbonden en -evenementen Russische sporters en teams. Ook werden sportevenementen in Rusland verplaatst of geschrapt. Dit gebeurde op aanbeveling van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Aan een algehele schorsing van een Russische sportbond had tot nu toe nog geen enkele sportfederatie zich gewaagd, maar het IOC zag zich in oktober toch gedwongen het Russisch Olympisch Comité (ROC) per direct te schorsen, omdat het eenzijdig had besloten regionale sportorganisaties uit bezette gebieden in Oekraïne lid te maken van zijn sportkoepel. Het ROC heeft daar onlangs beroep tegen aangetekend bij het internationale arbitragetribunaal voor de sport: het Court of Arbitration for Sport (CAS), het hoogste arbitragetribunaal in de sport.

Wat zeggen de regels?

De regels van de Olympische Beweging en het IOC zijn vastgelegd in het Olympisch Handvest. Alle Nationale Olympische Comités (NOC’s) zijn onderdeel van de Olympische Beweging en daarmee gebonden aan het Olympisch Handvest en de beslissingen van het IOC. Als een NOC de regels in het Olympisch Handvest of andere Olympische reglementen of besluiten overtreedt, kan het IOC de NOC schorsen. Wat de gevolgen van de schorsing zijn, wordt per keer bepaald door het IOC, maar voor de hand ligt dat sporters van het betreffende NOC niet meer mogen deelnemen aan Olympische evenementen en dat het NOC geen gelden meer ontvangt van het IOC. In het geval van het ROC heeft het IOC nu alleen bepaalde rechten afgenomen die het ROC binnen het IOC heeft, zoals het recht op financiering door het IOC. Het IOC heeft aangekondigd op een later moment een beslissing te nemen over het toelaten van Russische sporters, al dan niet onder neutrale vlag, op de komende Olympische Spelen.

Het IOC heeft niet verduidelijkt welke specifieke bepaling in de Olympische reglementen het ROC zou hebben geschonden, maar alleen gezegd dat het ROC door de beslissing om de vier regionale organisaties als leden op te nemen, de territoriale integriteit van het NOC van Oekraïne schendt. Het lijkt dus logisch dat het IOC de beslissing stoelt op overtreding van het fundamentele principe van autonomie. Dit principe houdt in dat alle deelnemers van de Olympische Beweging het recht hebben autonoom te zijn en zich te organiseren zonder invloed van buitenaf. Het ROC heeft nu beroep in gesteld tegen de schorsing bij het Court of Arbitration for Sport (CAS). Het CAS zal zich als onafhankelijk arbitragetribunaal voor de sport nu gaan buigen over deze kwestie.

Unieke situatie

Momenteel is naast het ROC ook het Olympisch Comité van Guatemala geschorst. In het verleden is het ROC al eerder geschorst geweest, net als de NOC’s van onder meer India en Koeweit. De schorsingen van Guatemala, India en Koeweit waren net als bij het ROC allemaal gegrond op een overtreding van het principe van autonomie. In die gevallen was het echter de eigen overheid die de autonomie van de NOC beperkte of in gevaar bracht. In het geval van het ROC heeft een NOC zelf de autonomie van een andere NOC, die van Oekraïne, aangetast. De eerder geschorste NOC’s hebben hun schorsing bovendien nooit voor het CAS gebracht. Ook in dat opzicht is deze zaak dus uniek.

Eerder werden wel schorsingen van bijvoorbeeld Russische voetbalteams door de UEFA en de FIFA voorgelegd aan het CAS, die het beroep van de Russische voetbalbond daartegen afwees. UEFA en FIFA meenden dat het geen straf was die zij hadden opgelegd, maar dat deelname van Russische teams aan de internationale competities door de oorlogssituatie en de sancties van andere landen daartegen simpelweg (bijna) onmogelijk was geworden. De schorsing was dus geen straf, maar een administratieve maatregel. Toch zijn er wel enkele punten uit deze zaak te halen die interessant zijn voor de aankomende zaak van het ROC tegen het IOC.

Zwitsers recht

Het IOC is namelijk net als UEFA en FIFA een vereniging, waarop het Zwitserse recht van toepassing is. Uit het Zwitserse recht volgt dat verenigingen een zeer ruime beoordelingsvrijheid hebben bij het nemen van beslissingen. Deze beoordelingsvrijheid wordt alleen opzijgezet in uitzonderlijke omstandigheden zoals bij misbruik van die vrijheid, willekeur, discriminatie of schending van wettelijke principes. Van deze uitzonderlijke omstandigheden is alleen sprake als deze flagrant en duidelijk zijn en in strijd zijn met een fundamenteel rechtvaardigheidsgevoel. Het CAS zal dus niet zomaar de beoordelingsvrijheid van de vereniging inperken.

Het beroep van de Russische voetbalbond op gelijke behandeling ging niet op, nu het CAS van mening was dat het conflict tussen Rusland en Oekraïne niet met andere conflicten te vergelijken was. Evenmin kon de voetbalbond een beroep doen op het feit dat andere sportfederaties de Russische bond niet hadden uitgesloten. Bovendien werd het persoonlijke recht van de Russische voetbalbond op ontwikkeling en economische groei, dat wordt beschermd door de Zwitserse wet, niet beperkt door de UEFA en FIFA althans was die beperking in ieder geval gerechtvaardigd. Als laatste deed de Russische voetbalbond nog een beroep op schending van het mededingingsrecht, omdat FIFA een dominante positie in de markt heeft. De voetbalbond heeft dat toen niet onderbouwd, maar gezien de monopolistische positie van het IOC zou dit argument met onderbouwing in de aankomende beroepsprocedure misschien wel kunnen slagen.

Een kanttekening bij deze punten is dat de Russische voetbalbond lid is van de UEFA en de FIFA. Het ROC is geen lid van het IOC, maar wordt door het IOC erkend als NOC van Rusland. Men kan betogen dat hiervoor dezelfde beoordeling moet worden toegepast als voor leden van een internationale sportfederatie, maar het is afwachten hoe het CAS daar naar kijkt.

Conclusie

De Olympische Spelen zijn het grootste sportevenement en het zal Rusland en het ROC er veel aan gelegen zijn om zich daar onder eigen vlag aan de wereld te presenteren. Het IOC moet bovendien nog een beslissing nemen over de deelname van Russische sporters aan de Olympische Spelen in Parijs en dus zal het mogelijk niet bij deze ene arbitragezaak blijven. Gezien het unieke karakter van het beroep van het ROC tegen de schorsing door het IOC is het lastig te voorspellen hoe de beoordeling van het CAS eruit gaat zien. Het ROC zal in ieder geval van goeden huize moeten komen om het CAS ervan te overtuigen dat het IOC de ruime grenzen van haar beoordelingsvrijheid te buiten is gegaan.

Foto boven artikel: de olympische en Russische vlaggen naast elkaar bij de opening van de Olympische Winterspelen van Sotsji 2014. Foto: Iurii Osadchi / Shutterstock.com

Dit is de vijfde aflevering van een maandelijkse rubriek rond sport & recht door de specialisten van Vissers Legal. Lees ook de eerdere bijdragen: