De positie van de paralympische topsport moet net zo volwassen en krachtig zijn als die van de olympische topsport, aldus het vorige week verschenen rapport 'Gelijkwaardig en inclusief' van de Nederlandse Sportraad. De basketbalbond was al in 1978 de eerste sportbond ter wereld die gehandicaptensport opnam in de eigen organisatie.
Rolstoelbasketbal gaat terug tot de Tweede Wereldoorlog. Na de Bevrijding werd de Bond van Militaire Oorlogsslachtoffers opgericht, die sport en lichaamsbeweging gebruikte bij het herstel van soldaten die gehandicapt uit de oorlog waren gekomen – toen nog ‘geamputeerden’ genoemd. Leden van rolstoelbasketbalverenging De Rollende Leeuwen speelden op Bevrijdingsdag 1956 in het Olympisch Stadion een demonstratiewedstrijd in aanloop naar een belangrijke voetbalwedstrijd. "Om de oorlogsgewonden op deze dag de levensvreugde te laten genieten, die zij zo dikwijls moeten missen", zo schreef Trouw.
Heel bijzonder is dat rolstoelbasketbal in 1978 werd opgenomen in de structuur van de basketbalbond. Rob Verheuvel had zich hiervoor ingezet als bondscoach van het rolstoelteam, samen met bondsvoorzitter Jan Berteling, bondsdirecteur Wim Mateboer, Ton Kloek, Chris Tak en het echtpaar Gerda en Ernie Penseel. ‘Uniek in de wereld’, oordeelde de bond in een jubileumboek uit 1991 over honderd jaar basketbal. ‘Dit initiatief is internationaal een ongekend fenomeen.’
Het bleek mogelijk om de gehandicaptensport in de basketbalbond op te nemen omdat de spelregels erg veel lijken op die van de basketballers zónder rolstoel. Ook de logistiek sluit op elkaar aan. "En dan konden de mensen die dit toen moesten organiseren ook goed met elkaar opschieten", blikte Frank Berteling enkele jaren geleden terug, zoon van de toenmalige voorzitter.
Na de Olympische Spelen van 2000 in Sydney ontstond er in Nederland belangstelling om het WK rolstoelbasketbal te organiseren. De editie van 2002 was in Japan en daarom had Europa een grote kans. Het bleek een juiste gedachte.
Frank Berteling werd toernooidirecteur. "Vanaf het begin was het idee om Amsterdam kandidaat te stellen. Die stad heeft een hele lange samenwerking met de bond en daarnaast zijn de Sporthallen Zuid uniek als locatie met twee zalen en een goede logistiek." De Apollohal werd aangewezen als trainingslocatie.
Het evenement van 2006 was ook bedoeld als afscheid van een generatie toppers in het rolstoelbasketbal aan het eind van hun loopbaan. Nog één mooi toernooi voor eigen publiek, dat dan ook met duizenden op de tribunes zat – ondanks de concurrentie van het WK voetbal en de Tour de France. Zelfs burgemeester Cohen kwam een paar keer langs.
De halve finale van het Nederlandse mannenteam tegen de Verenigde Staten was in een volgepakte zaal. De Orange Lions verloren weliswaar, maar de sfeer maakte enorme indruk op de Amerikanen, die niet gewend waren aan zulke toeschouwersaantallen. "Jaren later hadden de deelnemers het er nog steeds over", aldus Berteling. De Verenigde Staten zouden op hun beurt in de finale het onderspit delven, tegen Canada.
Tijdens het evenement was er nog een campagne op scholen. Berteling: "Eerst wilden de leerlingen niet in de rolstoel. Daarna wilden ze er niet meer uit. Het was heel bijzonder dat die jongeren er zo achter kwamen dat het een hele gave sport is, fel én fysiek."
Ook de vrouwen zijn succesvol. In 2018 veroverden ze zelfs historisch goud bij het Wereldkampioenschap, de allereerste wereldtitel ooit in de geschiedenis van het Nederlandse basketbal. In 2019 werden ze ook nog Europees kampioen en in 2021 pakten ze goud op de Paralympische Spelen in Tokio.
De mannen van de ploeg van de huidige bondscoach Cees van Rootselaar wonnen vorig jaar nog de Europese titel. Voor een succesvolle invoering van gelijkwaardig en inclusief moet je dus bij de basketbalbond zijn.
Fotobijschrift: Een internationaal rolstoelbasketbaltoernooi in 1964 in de RAI, waarbij burgemeester Van Hall de eerste bal in het spel gooit. Foto: Joop van Bilsen/ Anefo, Nationaal Archief.
Lees ook dit artikel over het advies van de NLsportraad:
