Football Memories groeide uit tot een van de vaste projecten van stichting Willem II Betrokken. Initiatiefnemer van het project is Arjen Pijfers. Andere betrokkenen bij Football Memories zijn Suzanne Albregts en aan aantal vrijwilligers waaronder historicus Thijs Kemmeren. Het project Football Memories past in de toenemende aandacht voor beleid op het gebied van dementiepreventie.

Herinneringen aan rijk verleden Willem II

De deelnemers aan Willem II Football Memories komen één keer per twee weken samen in het Koning Willem II-stadion in Tilburg. Elke bijeenkomst duurt negentig minuten met een kwartier theepauze, zoals bij een echte voetbalwedstrijd. De deelnemers zitten samen aan tafels met daarop foto’s van oud Willem II-spelers, plakboeken over Willem II, oude voetbalschoenen, vaantjes, sjaals en petjes van de club. De memorabilia worden gebruikt als aanknopingspunt voor herinnering en gesprek.

Football Memories richt zich primair op ouderen die kampen met eenzaamheid, sociale isolatie en/of (beginnende) dementie. Kortom: mensen die moeite hebben de aansluiting met de samenleving vast te houden. Tijdens de bijeenkomsten worden onder begeleiding van vrijwilligers herinneringen opgehaald aan het rijke voetbalverleden van Willem II.

Het kortetermijngeheugen fungeert voor een deel van de ouderen gebrekkig. Maar herinneringen en verhalen 'over vroeger' komen vaak zonder problemen los. Juist dáárop is het project gericht: inspelen op ervaringen met Willem II lang geleden. Dat levert herkenning, identificatie, verbinding en zingeving op.

Stimuleren van het brein

Door herinneringen op te halen en met elkaar te delen worden de hersenen van de deelnemers gestimuleerd. Cognitieve activiteiten, zoals ervaringen en beelden van vroeger terughalen, maar ook dammen, schaken, lezen of een kaartspel, leiden tot activering van het brein. Deelnemers worden geprikkeld door de omgeving waarin ze verkeren, doordat ze iets nieuws moeten doen of worden uitgedaagd. Vanuit de neurowetenschappen is bekend dat activering van de hersenen zorgt voor ontwikkeling én onderhoud van het brein. Ouderen zijn daardoor beter bestand tegen achteruitgang. Activering van het brein heeft een vertragend effect op de ontwikkeling van dementie.

Professor Erik Scherder is lid van de Nederlandse Sportraad en prominent vertolker van dit gedachtegoed. Hij laat niet na te benadrukken hoe belangrijk het is dat mensen omgeven zijn door een verrijkte omgeving. Dat is een omgeving met veel prikkels: lichamelijk, cognitief, muzikaal, sociaal en cultureel.

Football Memories biedt een verrijkte omgeving, door de prikkels vanuit oude foto’s en attributen, maar ook door de diversiteit van de groep. Deelnemers met (een vorm van) dementie en andere deelnemers zitten met mantelzorgers en vrijwilligers aan tafel. Dat komt de groepsdynamiek ten goede en biedt cognitieve en sociale prikkels. Het geheel zorgt ervoor dat mensen meer ‘cognitieve reserve’ opbouwen.

Dementie aanpakken door preventie

Football Memories is een project dat bijdraagt aan dementiepreventie en -vertraging. De organisatoren denken er over na om ook bewegen (in de pauze) en muziek (clubliederen van Willem II) te integreren in het programma. Een maand geleden plaatsten 67 zorgprofessionals, waaronder Erik Scherder, een open brief over dementie in NRC Handelsblad (Van Winkelhof 2019). Dementie is een 'dure' ziekte: van de VWS-begroting gaat meer dan negen miljard euro naar de zorg voor mensen met dementie. Op persoonlijk vlak geeft het heel veel leed en het is een zware last voor mantelzorgers. Voor veel ouderen vormt de gedachte aan dementie een beangstigend vooruitzicht.

Er is veel aandacht voor dementie (ouderenzorg), maar preventie is zwaar onderbelicht in het beleid, aldus de betrokkenen bij de gezondheidszorg. Dat zou beter kunnen en de insteek zou moeten zijn risicofactoren voor dementie te beïnvloeden. Daarbij valt te denken aan een ongezonde levensstijl en een bepaald cultureel patroon. Dat is de reden dat de zorgprofessionals stimulering van beschermende factoren promoten: lichaamsbeweging, gezonde voeding, niet roken, voldoende slaap, onderwijs, sociale interactie en cognitieve activiteiten. Met dementiepreventie zou circa twee miljard euro per jaar bespaard kunnen worden op een begroting van 88 miljard voor VWS.

Voetbal inzetten voor publieke waarden

De oorsprong van Football Memories ligt in Engeland en Schotland. Willem II introduceerde het in Nederland en inmiddels hebben ook andere bvo’s in Nederland interesse getoond: PSV, Sparta, Excelsior, ADO Den Haag, VVV-Venlo, De Graafschap, FC Utrecht en Vitesse.

Football Memories demonstreert de kracht van voetbal. Het laat zien wat de impact is van deze volkssport op mensen, buurten, steden en de samenleving in zijn geheel. Voetbal kan doelbewust worden ingezet om publieke waarden te realiseren zoals gezondheid, saamhorigheid, solidariteit, gemeenschapszin en cohesie.

Bronnen

F. van Eekeren (2016), De waardenvolle club, Arko Sports Media, Nieuwegein.

G. Jacobs (2019), 'Zijn eerste woorden in vijf jaar: Jan van Roessel', Voetbal International, Digital Enterprises, 13 november.

J. de Leeuw (2019), Tata Steel Chess Tournament: verbinding van sport en cultuur, SponsorReport (magazine), Arko Sports Media, 18 januari.

J. de Leeuw (2018), Het sportbeleid voor het hbo Arko Sports Media, Nieuwegein (hoofdstuk 7: sociale aspecten van sport).

J. Wouda (2019), Schaken, het brein en blunders op maat, www.chessity.com, 24 januari.

E. Scherder (2014). Laat je hersenen niet zitten. Hoe lichaamsbeweging de hersenen gezond houdt. Atheneum, Polak & Van Gennep, Amsterdam.

M. van Winkelhof e.a. (2019), Laten we de duurste ziekte aanpakken – dementie, NRC Handelsblad, 21 oktober.