De Nationale Sportherdenking bij het Olympisch Stadion staat stil bij de oorlogsslachtoffers van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond. De erwtensoep tijdens de lunch verwijst naar een opmerkelijke vorm van schaaksolidariteit in oorlogstijd.
Het is een traditie bij het Tata Steel Chess Tournament om erwtensoep te serveren tijdens de afsluitende maaltijd voor alle deelnemers. Die gewoonte stamt nog uit de tijd toen dit bekend stond als het Hoogovens Toernooi.
"Is het een wonder", schreef Trouw daarom op 7 januari 1963, "dat men schaken en eten in één adem noemt, als er over het Hoogoventoernooi wordt gesproken?" Zelfs een levende legende als Garri Kasparov schoof altijd graag aan voor deze Hollandse pot.
Deze gezamenlijke maaltijd is een verwijzing naar de voedseltekorten in de Tweede Wereldoorlog. Wedstrijdleider C.J. Mulder, ook bekend geworden als "de minister van financiën van het Hoogoventoernooi", kwam in die tijd op het idee voor een voedzame maaltijd voor alle deelnemers. Vanwege de toenemende schaarste deed hij er alles aan om iedereen te voorzien van extra eten, met de beste maaltijden in bezet Nederland. Als er een tekort dreigde aan gas en elektriciteit belde Mulder hoogstpersoonlijk naar het gasbedrijf om dat probleem op te lossen. "Toen had plotseling heel Beverwijk langer gas en licht voor de schaakgasten", aldus Mulder.
Aan het eind van de oorlog waren de tekorten zo enorm dat er alleen nog maar een grote zak groene erwten beschikbaar was. De nonnen uit de regio maakten hier erwtensoep van – het begin van deze traditie. Tijdens de laatste oorlogseditie werden zo maar liefst 234 deelnemers, waaronder tien vrouwen, van een maaltijd voorzien. "Deze massale voedering verliep vlot, dank zij de goede regeling", aldus Het Nieuws van den Dag op 10 januari 1944. Een jaar later werd het toernooi afgelast, ook al had zich vanuit Haarlem één deelnemer gemeld.
Na de Bevrijding is het gebruik van de erwtensoep gehandhaafd, verwijzend naar de moeilijke oorlogstijd waarin de schakers elkaar hielpen met een extra maaltijd. In 1957 stelden sommige deelnemers voor om hier maar eens mee stoppen, maar daar wilde Aleksandar Matanović niets van weten, nota bene de winnaar dat jaar. "Dat snerteten vind ik toch zo lollig."
En zo bestaat die traditie in 2023 nog steeds bij Tata, een ode aan de gastvrijheid van de pioniers van dit toernooi tijdens de moeilijkste jaren uit onze geschiedenis. Tijdens de Nationale Sportherdenking op 4 mei in het Olympisch Stadion krijgt iedereen daarom ook een bak snert.
Fotobijschrift: Gary Kasparov aan de snert tijdens het slotdiner van het Hoogovens Schaaktoernooi 1999. Foto: Noord-Hollands Archief.
