Volgens onderzoek van de Nederlandse Gezondheidsraad hebben koppende voetballers een bovengemiddeld risico op dementie, ALS en de ziekte van Parkinson. Het zou daarom beter zijn als voetballers hun hoofd alleen nog gebruiken om na te denken en niet meer om de bal te verplaatsen.

Deze inzichten zijn niet nieuw, maar worden al langere tijd verspreid via vergelijkbare onderzoeken, ook buiten Nederland. Het was al bekend in de begintijd van de voetballerij ongeveer anderhalve eeuw geleden! Zoals C.J. Groothoff in 1947 schreef in zijn boek Van de groene velden: "Men meende vroeger, dat het levensgevaarlijk was den bal met het hoofd te spelen. Er waren zelfs doktoren, die beweerden, dat krankzinnigheid er het gevolg van zou zijn."

Botsing met de bal

De Nederlandse voetballers hadden vroeger geen reputatie als goede koppers, aldus – opnieuw – Groothoff. "Er werd wel is waar reeds in de jaren van "90 gekopt, doch dat was in veel gevallen slechts een waaghalzerig soort noodredding en nog geen algemeen en bewust gebruikt onderdeel van de techniek.’ Zijn conclusie was kort en krachtig: ‘Het was slechts een botsing tusschen den bal en het hoofd."

Een mooi voorbeeld is van Eddy de Neve. Deze oerinternational van Oranje scoorde in 1904 met het hoofd tegen België. Het was vreselijk, schreef hij in het Indisch weekblad De Oriënt. "Het was een corner tegen de Belgen. Onze rechtsbuiten, Boomsma, zou hem nemen. De zon stond al laag en we keken allen, knipperend tegen de zon in, naar den komenden bal. Boomsma gaf geen boogschot, maar een kaarsrechten kogel, die linea recta op mij afkwam. „Nu of nooit”, dacht ik en bleef roerloos gespannen staan. De bal ketste van mijn kop terug en ik zag duizend sterren voor mijn oogen dansen. De bal lag in het doel! Ik was half verdoofd, maar een donderend gebrul bracht mij weer tot bezinning."

Het hoofd van Stok

De enige Nederlandse international, die dit deel van het spel wél beheerste, was Jan Stok van Sparta. Hij wordt door deze club zelfs de Nederlandse uitvinder van de kopbal genoemd. En dat is niet geheel onterecht, blijkt uit de Voetbalalmanak van 1901, een uitgave van de bond. "Zijn fort was het koppen, waarmede hij een klein tiental jaren geleden enormen opgang maakte, zoodat in het bijzonder „het hoofd van Stok" zeer gevreesd was."

De kopbal werd pas echt bekend op de Nederlandse velden via buitenlandse trainers, maar toch bleven er bedenkingen. De Deventer voetbalclub UD 1870 bijvoorbeeld wilde juist voorkomen dat haar spelers de bal met het hoofd zouden verplaatsen, mede vanwege de kritiek van artsen dat dit krankzinnigheid kon veroorzaken.

Groothof had daar bewijs van gevonden in het archief van UD 1870. "Daarbij vond ik aardige dingen." Zo ontdekte hij dat in de negentiende eeuw de leden verplicht waren om een clubpet te dragen. "Er waren speciale commissarissen van orde, die opdracht hadden er op toe te zien, dat alle leden bij de oefeningen de clubpet droegen. Overtredingen werden streng gestraft."

Het ging daarbij niet alleen om saamhorigheid en clubliefde door allemaal dezelfde pet te dragen, maar ook om te voorkomen dat een speler de bal zou koppen. De pet was daarmee een bescherming voor de voetballers tegen krankzinnigheid, aldus Groothoff.