De Klassieker bestaat deze week precies honderd jaar. Bijna vijftig jaar geleden was er een aanzienlijke kans dat Ajax en Feyenoord elkaar in Europees verband zouden treffen. Het werd de spannendste Klassieker, die nooit werd gespeeld.
Op 9 oktober 1921 speelden Feyenoord en Ajax voor de eerste keer tegen elkaar. In die honderd jaar daarna groeide deze wedstrijd uit tot de meest intense sportieve rivaliteit van ons land. Het wemelt van opmerkelijke gebeurtenissen in die honderd jaar, maar één hoogtepunt is er nooit geweest: een Klassieker in de Europa Cup 1 of Champions League. In het seizoen 1971-’72 was dat bijna gebeurd.
Alweer een halve eeuw geleden beleefde het Nederlandse clubvoetbal internationaal zijn hoogtepunt. Als landskampioen van 1971 speelde Feyenoord dat seizoen in de Europa Cup 1, waaraan Ajax als titelverdediger ook meedeed. Beide clubs bereikten de laatste acht en toen werd het opeens heel spannend. De nationale rivaliteit tussen Amsterdam en Rotterdam, tussen Ajax en Feyenoord, zou namelijk wel eens op internationaal niveau uitgevochten kunnen gaan worden als ze tegen elkaar zouden worden uitgeloot.
De belangen waren groot. Feyenoord wilde de Europa Cup terug, die het een jaar eerder aan Ajax was kwijt geraakt. Dat zou dan kunnen gebeuren door de aartsrivaal in een onderling duel uit te schakelen. Ajax wilde die Europa Cup juist behouden, die het van Feyenoord had overgenomen. Dat zou dan kunnen gebeuren door de aartsrivaal in een onderling duel uit te schakelen. Kortom: die kwartfinale zou Nederland scheiden in twee elkaar betwistende voetbalkampen.
Er was ook nog nooit eerder een puur Nederlandse confrontatie in de Europa Cup 1 geweest. De enige keer dat twee Nederlandse ploegen elkaar op internationaal niveau hadden ontmoet, was in de finale van de Intertoto van 1962 tussen Ajax en Feyenoord, een niet zo heel belangrijk toernooi. De Amsterdammers wonnen toen met 4-2. Maar wat zou er gebeuren als het om een plek in de halve finale van de Europa Cup 1 ging?
Reikhalzend werd uitgekeken naar de loting. Duizenden Nederlanders, via een extra uitzending op radio en tv getuige van dit angstaanjagende onheil, hielden de adem in. Op het Amsterdamse Rokin verliet de trambestuurder van lijn 25 zelfs zijn voertuig om mee te luisteren via zijn transistorradio, onder protest van zijn passagiers.
De Zwitserse atlete Meta Antenen verrichtte de loting. Ze pakte acht kokertjes uit de bak. De derde was van Feyenoord. Er waren toen dus nog vijf teams over, waarmee er een kans van twintig procent was dat de gevreesde ontmoeting zou plaatsvinden.
Sportjournalist Ed van Opzeeland schreef hierover in het boek 25 Jaar Europa Cup 1: "Op woensdag 12 januari 1972 werd Nederland, door puur toeval, behoed voor een burgeroorlog. De kans dat het land door een dergelijke catastrofe zou worden getroffen was 1 op 7. ’s Middags, 33 minuten over twaalf, zelfs 1 op 5. In theater Bellevue, van waaruit de NOS de televisie-uitzending verzorgde en Ajax- en Feyenoord-prominenten commentaar op de loting zouden geven, kon men een donsveertje – zo het er geweest zou zijn – horen vallen. En zag Jaap van Praag, ondanks veertien dagen wintersport, nog witter dan Feyenoord-manager Guus Brox. Het werd Benfica. Nederland herademde." Aldus Van Opzeeland.
Ajax werd gekoppeld aan Arsenal, maar daarmee was het gevaar van een sportieve burgeroorlog nog niet geweken. Als zowel de Amsterdammers als Feyenoord zich zouden kwalificeren zou er tenslotte wéér een mogelijkheid zijn van een directe confrontatie – dit keer met een kans van een op drie! Als ze allebei de finale zouden halen, werd het nog ingewikkelder, omdat die was gepland in de Kuip.
Door een verpletterend optreden van Benfica is dat allemaal niet gebeurd. Feyenoord begon zijn thuiswedstrijd weliswaar met een 1-0 zege, maar in Portugal gingen ze genadeloos ten onder: 5-1. Als Kiepen ohne Kopfen, zoals Feyenoord-trainer Ernst Happel opmerkte.
Uiteindelijk Ajax won dat jaar opnieuw de Europa Cup 1, in de Kuip nog wel.
