Precies een halve eeuw geleden stierf Charles Pahud de Mortanges. Bijna niemand weet nog dat hij de meest succesvolle Nederlandse olympiër van de twintigste eeuw is. Rugnummers vindt het daarom tijd voor een klein eerbetoon voor een groot sportman.
"Daar ligt de kleine generaal", riep Charles senior in 1896 kort na de geboorte van zijn zoon. Vader Pahud de Mortanges was het liefst zelf militair geworden, maar vanwege gezondheidsproblemen was dat nooit gelukt. Vaders woorden bleken profetisch, want zoonlief werd inderdaad generaal.
Voor het zover was maakte Pahud nog wel het een en ander mee. Na de lagere school doorliep hij de HBS en de Koninklijke Militaire Academie. Hierna werd hij als tweede luitenant geplaatst bij de huzaren. Pahud toonde zich in korte tijd een vaardig ruiter en bleek goed met paarden om te kunnen gaan.
In 1924 kreeg hij de kans om zich sportief te bewijzen. Samen met drie andere ruiters behaalde Pahud dat jaar op de Olympische Spelen in Parijs de gouden medaille op de military. Vier jaar later was dit evenement in zijn eigen land, in Amsterdam. Tijdens het individuele springconcours, dat op 11 augustus plaatsvond, was Pahud weer van de partij.
De 30.000 toeschouwers in het Olympisch Stadion hielden de adem in toen de tengere Pahud met zijn paard foutloos de ene hindernis na de andere nam en de overwinning in de wacht sleepte. De Nederlandse ruiterequipe won ook de landenwedstrijd en zo ging Pahud met twéé gouden medailles naar huis.
Weer vier jaar later vonden de Spelen plaats in Los Angeles. Ruiters en paarden reisden per schip. ‘Om de paarden tijdens de lange reis fit te houden had Pahud zelf een tredmolen laten ontwerpen’, aldus olympisch historicus Ton Bijkerk, in december 2017 overleden. In deze hometrainer konden de paarden op volle zee hun trainingsuurtjes maken. De trainingsmethode wierp zijn vruchten af, want Pahud won in Los Angeles goud op zijn individuele springnummer en zilver met de Nederlandse ruiterploeg.
Zijn totaal kwam daarmee op vier gouden medailles en één zilveren – meer eremetaal dan Fanny Blankers-Koen! Sterker, geen enkele Nederlander was in de vorige eeuw succesvoller. Deze prestaties zijn alleen volkomen vergeten.
De militaire carrière van Pahud bleef ook volop in beweging, maar na de capitulatie in mei 1940 werd het Nederlandse leger ontbonden. Pahud bleef niet werkeloos thuiszitten. Hij opende een revalidatieoord voor gewonde Nederlandsche militairen in het landhuis Kareol te Aerdenhout. Voor de eerste keer werd sport gebruikt bij het herstel van zwaargewonde patiënten, een hele verre voorloper van de Paralympische Spelen en de Invictus Games.
In Kareol bereikte hem het tragische nieuws dat zijn enige zoon na een mislukte poging illegaal de Frans-Zwitserse grens over te komen, door de Duitsers in de buurt van Besançon was gefusilleerd.
In mei 1942 werd Pahud samen met de andere Nederlandse beroepsofficieren in Duitse krijgsgevangenschap weggevoerd naar het kamp Stanislaw in Pools Galicië. Hij kreeg last van een oude wond aan zijn rechterhand en met dertig andere gewonde officieren ging hij daarom voor medische behandeling weer naar Nederland. Tijdens de treinreis terug naar Polen, in de zomer van 1943, wist hij te ontsnappen. "Mijn vluchtplan had ik klaar, compleet met onderduikadressen en ik nam me voor om vlak voor de Duitse grens uit de trein te springen."
Via het bezette België en Frankrijk reisde hij over de Pyreneeën naar Gibraltar. Een transportvliegtuig bracht hem van daar naar Groot-Brittannië. Met de Prinses Irene Brigade vocht hij zich vervolgens in de zomer van 1944 via Normandië een weg terug naar Nederland.
Na de bevrijding nam Pahud niet meer deel aan hippische evenementen, maar werd bestuurder. In 1946 werd hij voorzitter van het NOC. Zijn militaire carrière sloot hij uiteindelijk in 1961 af als luitenant-generaal. Door voortschrijdende reumatiek raakte hij tijdens zijn laatste levensjaren gedeeltelijk verlamd. Hij stierf op 7 april in 1971 als een groot generaal.
Fotobijschrift: Een plaque ter nagedachtenis aan Charles Pahud de Mortanges bij de Haagsche Stadsrijschool. Foto: Wikimedia (CC).
