Hardlooplegende Haile Gebrselassie wil meevechten in de oorlog van zijn land Ethiopië tegen een rebellenleger. Hij is niet de eerste olympiër, die zich als vrijwilliger meldt. Bij de Winteroorlog van 1939, die vandaag precies 82 jaar geleden begon, trokken Finse olympiërs ten strijde tegen de Sovjet-Unie, geholpen door sportkameraden uit andere landen.
Ethiopië wordt al een jaar verscheurd door gevechten tussen regeringstroepen en een rebellenleger. Haile Gebrselassie wil zich nu als vrijwilliger melden tegen de rebellen, die snel terrein winnen. Als tweevoudig olympisch kampioen hebben zijn woorden veel invloed in zijn land.
Op de website Olympedia.org staat een overzicht van olympiërs, die zijn omgekomen tijdens een oorlog – hier. Er staan inmiddels 656 namen op deze lugubere lijst, waar geen enkele sporter op wil staan. Het betreft onder meer slachtoffers van een korte oorlog in 1939 en 1940 tussen Finland en de Sovjet-Unie.
Dit verhaal begint bij de toewijzing van de Olympische Spelen van 1940 aan Tokio, waarbij het Helsinki versloeg. In juli 1938 trok Tokio zich echter terug vanwege de oorlog met China, een conflict dat Japan zelf was begonnen. Helsinki kreeg alsnog de organisatie voor de Spelen, precies in de tijd dat de Tweede Wereldoorlog begon, in september 1939. Voor de Finnen was dat juist extra aansporing om door te gaan, zo zei de organisatie in februari 1940 in een bombastische verklaring. "Wij vermoedden, dat ook in oorlogstijd die Olympische gedachte hoog gehouden zou worden, omdat zij de volkeren der aarde in het teeken van den vrede en de broederschap vereenigt."
Het werd nog erger toen de Sovjet-Unie zonder oorlogsverklaring Finland binnenviel, op 30 november 1939, het begin van de zogenaamde Winteroorlog. ‘Wij zijn soldaten geworden,’ aldus de Finse secretaris-generaal van de tiende Olympische Spelen. ‘Wij moeten onze vrijheid verdedigen tegen den aanvaller, die Helsinki bombardeerde op het moment, dat wij werkten aan de voorbereiding van het grootste sportieve feest ter wereld.’
De Finnen lieten zich op sportief gebied niet uit het veld slaan. ‘Toch hebben wij de hoop niet opgegeven. De Olympische Spelen zijn voor ons een ideaal en een symbool. Zij vertolken onze opvattingen van de vrijheid. De Finsche vrijheid, waarvoor wij een Olympischen strijd zullen leveren.’
Deze oorlog trok veel aandacht binnen de olympische beweging. Noorwegen, Zweden en Denemarken toonden zich bijna direct solidair met de Finnen. Zo vertrokken twee reserveofficieren van de Deense luchtmacht zonder toestemming van hun superieuren naar Finland. Het waren bekende vliegers, leiders van de Deense glijvliegersploeg, die eigenlijk mee zouden doen aan de Spelen van Helsinki. Ze kozen er echter voor om vrijwillig dienst te nemen in het Finse leger.
Ook uit andere landen kwam hulp, na een oproep van de Finse olympische skikampioen Veli Saarinen aan de Zweedse en Noorse skiploeg om mee te vechten. Daarop besloten ‘verscheiden dienst te nemen bij een groep Finsche verkenners, de witte duivels geheeten’, zo berichtten verschillende Nederlandse dagbladen.
In deze oorlog sneuvelden heel veel bekende Finse sporters, waaronder ook olympiërs. Gunner Höckert (29), in 1936 olympisch kampioen op de 5.000 meter atletiek, vond de dood aan het front van de Karelische landengte. Hoeckert, die de rang van onderofficier bekleedde, had zich vanaf het begin van de oorlog buitengewoon verdienstelijk gemaakt, vooral door zijn moedig optreden in patrouille-gevechten.
Schaatser Birger Wasenius (28) won tweemaal zilver en eenmaal brons op de Winterspelen van 1936. Hij leidde begin 1940 een schaatspatrouille naar een klein eiland in het Ladogameer om Finse soldaten bij te staan. Vasenius bevond zich in de voorste linie, toen het bevel kwam om over het ijs aan te vallen. Hij kreeg een voltreffer van een Russische scherpschutter en was onmiddellijk dood.
Op 22 april 1940 werden de Spelen in Helsinki uiteindelijk toch afgelast, waarna Finland tot het einde van de Tweede Wereldoorlog voor zijn onafhankelijkheid moest vechten. En zo sneuvelden ook in die jaren nog veel sporters, net als in alle andere landen natuurlijk.
Olympiërs zijn tenslotte niet onkwetsbaar. We kunnen daarom alleen maar hopen dat Gebrselassie niet ook op die lijst komt van Olympedia, als de 657e olympiër die is omgekomen in een oorlog.
Foto: hiihtopartio Pohjois-Suomen rintamalla - Finnish Heritage Agency, Finland - CC BY via European.eu
