Ajax speelt vanavond de eerste halve finale van de Champions League tegen Tottenham Hotspur uit Londen. Vanuit het oogpunt van de supporters is dit een bijzondere ontmoeting, want beide clubs hebben een vermeende Joodse achterban. Maar is deze identificatie met het Jodendom wel terecht?
Zoals sommige Ajacieden zich superjoden noemen, zo noemen bepaalde fans van de Spurs zichzelf Yids (Joden, jidden). Daar wringt nu direct de schoen. Waar de term Jood een volledig neutrale term is, daar heeft de term Yid in de Engelse taal een negatieve connotatie. Het is een term die door menig antisemiet wordt gebruikt.
Waarom Spursfans zich dan toch Yid Army noemen, is een complex verhaal. Het is een lang identificatieproces. De Joodse gemeenschap in Tottenham groeide begin twintigste eeuw gestaag. Dat kwam vooral door het groeiend aantal pogroms in Rusland. In de Londense wijk Tottenham kwamen zo steeds meer nieuwelingen te wonen die op zoek waren naar een eigen identiteit. Die vonden ze in het voetbal. De sport werd zo langzaam opgenomen in de Brits-Joodse cultuur.
De meeste Britse Joodse voetbalfans waren in die tijd supporter van de Spurs. De Joodse fanbase groeide in de jaren ’20 en ’30 gestaag. Midden jaren dertig was circa een derde van de Spursfans Joods op de tribunes van White Hart Lane – tot mei 2017 de thuishaven van de club.
Die Joodse supporters waren dan ook not amused toen de Engelse voetbalbond besloot om op 4 december 1935 een interland te organiseren tegen nazi-Duitsland. "Sinds de oprichting van de club zijn Joden de meeste trouwe supporters van Tottenham Hotspur, en we zullen alles doen om deze interland tegen te houden", zo zei een Spursupporter toen in de Londense krant Star. "We beschouwen het bezoek van het Duitse team als een grove belediging, niet alleen van het Joodse ras, maar ook van alle liefhebbers van vrijheid."
Desondanks wapperde de hakenkruisvlag op die vierde december boven White Hart Lane. Maar niet voor lang. Een Spursfan klom in de mast en trok de vlag van de mast. Net als de vlag ging ook het Duitse team ten onder: het verloor met 3-0.
In de decennia hierna bleef de verbondenheid tussen Joden en de Spurs. Die verbondenheid kreeg een absurde wending toen in de loop van de jaren zeventig de Britse hooligan werd geboren. Die voetbalfan was gewelddadig en politiek volledig incorrect. Dat laatste ondervonden de Spurs bijna aan den lijve. Steeds vaker brachten supporters van andere teams de nazigroet, zongen zij de meest afschuwelijke antisemitische liedjes, en door massaal te sissen werd zelfs verwezen naar de gaskamers. De Spursfans waren vanaf nu de Yids.
De Spursfans reageerden direct. Zij omarmden het Jodendom nog steviger dan voorheen en Yid werd een geuzennaam. De fans begonnen keppeltjes te dragen, de Israëlische vlag wapperde op de tribunes en de davidster werd opgenomen in talloze spandoeken.
Ajaxfans tonen een groot spandoek met davidster. Foto: Flickr (cc) afca1900amsterdam
De vermeende Joodse identiteit van Ajax komt vooral voort uit het feit dat er vóór de Tweede Wereldoorlog relatief veel Joden in Amsterdam woonden, en veel daarvan waren Ajaxsupporter. En natuurlijk hebben de clubvoorzitters Michael en Jaap van Praag en Uri Cornel Joodse wortels.
Er hebben in bijna 120 jaar alleen maar heel weinig Joodse spelers in het eerste van Ajax gespeeld - spelers als Johnny Rug, Bennie Muller, Daniel de Ridder, Sjaak Swart en Mendel Witzenhausen. Dat was ook niet zo gek, grapte het Nieuw Israëlitisch Weekblad in 1965, want de Nederlandse Joden van voor de oorlog kónden helemaal niet voetballen. "Over de Joden in de sport zou een boek te schrijven zijn, over de Joden in de sport in Nederland een klein boekje, over de Joden in de voetbalsport in Nederland zouden enkele bladzijden voldoende zijn, zeker tot aan de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Want de Joden die in die sport in de ruim halve eeuw van zijn bestaan, hebben uitgeblonken, zijn aan de vingers van één hand te tellen."
Toch kwam er een reactie op de vermeende Joodse identiteit, waarbij rivaliserende clubs anti-Joodse leuzen schreeuwden. Voormalig lid van de F-side Ronald Pieloor was erbij toen Ajaxsupporters zich begin jaren ’80 steeds meer begonnen te identificeren met Joden en Israël. "De verschillende supportersgroepen werden tijdens voetbalwedstrijden door de politie steeds beter van elkaar gescheiden. Er was weinig ruimte voor fysieke confrontatie, dus kwam daar steeds meer verbaal geweld voor in de plaats. Zo begonnen tegenstanders ons Joden te noemen. Dat werd voor ons al snel een geuzennaam."
We zien dus iets opmerkelijks: zowel bij fans van de Spurs als bij Ajax waren het supporters van de tegenpartij die hen Joden begonnen te noemen. Uit de mond van supporters van vijandige clubs was het een uiting van puur antisemitisme. Door het als geuzennaam te omarmen, namen de Amsterdammers en de Londenaren het initiatief over en lieten zien juist trots te zijn om Joods te zijn, of in ieder geval te doen alsof.
Die identificatie is bij de Spurs historisch gezien grotendeels terecht, maar bij Ajax eigenlijk niet. Maar in de huidige supercommerciële voetbalwereld, waar vooral geld het succes en de uitstraling van een club bepalen, is de supporter maar wat blij een unieke identificatie met zijn club te hebben. Of die identificatie historisch verantwoord is, zal de meeste supporters worst zijn.
Foto: Silvi Photo / Shutterstock.com
Elke sport heeft rugnummers, maar zonder een naam zijn het slechts cijfers. In de rubriek Rugnummers duiken sporthistorici Jurryt van de Vooren en Micha Peters daarom wekelijks in bijzondere verhalen, prestaties en gebeurtenissen uit de sportgeschiedenis.
