Tijd voor een gek verhaal. Laatst droomde ik dat ik als informateur aan tafel zat bij de heren Jetten en Bontenbal. We raakten in gesprek over de maatschappelijke waarde van sport. Over hoe sport en bewegen bijdragen aan een gezonde, weerbare en vitale samenleving – en dat dat best iets mag kosten. De aanvoerders van D66 en CDA kwamen zelfs met het wilde idee om tijdens de formatie een rondje mee te fietsen, als statement. “Ik rij dan alleen op de grote plaat,” zei Henri Bontenbal met zichtbare bravoure. Ik keek er bij voorbaat al naar uit.

Hoe het verder ging weet ik niet, want even later werd ik wakker. En toen realiseerde ik me: ik heb helemaal niet aan tafel gezeten met beide politieke voormannen. In de echte wereld ligt die taak bij Sybrand Buma, die samen met Rob en Henri probeert een ambitieuze en positieve agenda voor Nederland te smeden. Verkenner Wouter Koolmees gaf direct na de verkiezingen vijf thema’s mee – defensie, stikstof, economie, wonen en migratie – waarover de winnaars een gezamenlijk document moeten schrijven. Vanaf 9 december mogen andere partijen aansluiten op weg naar een coalitie.

Geen sport dus. Helaas geen verrassing: tijdens formaties bungelt sport historisch gezien onderaan de agenda.

Mijn voorzet:

• Sport is de motor van een gezonde, verbonden en weerbare samenleving. Iedereen moet kunnen meedoen en plezier beleven aan sporten en bewegen – jong en oud, met of zonder beperking, in stad of dorp.
• Daarom investeren we in toegankelijke sportvoorzieningen waar iedereen zich welkom voelt. Sportverenigingen zijn de plekken waar vriendschappen ontstaan, talenten groeien en vrijwilligers het verschil maken.
• We bouwen aan moderne, duurzame accommodaties en groene sportinitiatieven, zodat sport bijdraagt aan een gezondere leefomgeving.
• We omarmen topsport als bron van inspiratie en trots, en staan pal voor een schone, veilige en eerlijke sportcultuur.
• Bewegen wordt vanzelfsprekend op school, in de wijk en op het werk, zodat een vitale leefstijl voor iedereen binnen handbereik komt.
• Door sport te versterken bouwen wij aan veerkrachtige gemeenschappen en geven we Nederland energie voor de toekomst.

Daar zou ik graag nog iets aan toevoegen. Niet omdat het in hun programma’s staat, maar omdat het hard nodig is: maak het lidmaatschap van sportverenigingen gratis voor alle jongeren tot en met 16 jaar. Toen mij in de COVID-tijd eens werd gevraagd wat mijn eerste besluit als minister van Sport zou zijn, antwoordde ik:

“Alle kinderen krijgen een gratis lidmaatschap.”

Hypothetisch, maar niet onrealistisch – en vooral logisch.

Investeren in sport is een no-brainer

De cijfers spreken voor zich. Ongeveer de helft van alle kinderen en jongeren tot en met 16 jaar is lid van een sportvereniging: 49 procent bij 4–11 jaar en 51 procent bij 12–17 jaar. De puberleeftijd laat een lichte terugloop zien, al herstelde dit zich na corona.
Kortom: van de ongeveer twee miljoen kinderen en jongeren sport er dus maar de helft in verenigingsverband. Daar ligt een enorme winstkans – zeker als de nieuwe coalitie haar ambities serieus neemt.

Maar gratis lidmaatschappen alleen zijn niet genoeg. De politiek moet ook de wachtlijsten aanpakken en ruimte creëren voor nieuwe sportaccommodaties. De schaarste is groot, met teleurgestelde kinderen als gevolg. Investeren in sport zou een no-brainer moeten zijn – maar dat is het nog steeds niet.

En daarbij is beleid alleen niet genoeg. Het gaat ook om de waarden die sport belichaamt. Fairplay dus. Dat gebeurt nog lang niet overal langs de lijn. En al helemaal niet op het Haagse speelveld. Dat hebben we weer gezien in de aanloop naar de verkiezingen van 29 oktober.

Leren van olympische waarden

Waarom niet wat meer rust? Waarom geen gezamenlijke lange termijndoelstellingen? Waarom geen focus? Waarom niet stoppen met al dat gewelddadige taalgebruik? Waarom niet meer respect voor elkaar? Waarom geen gezamenlijk verlangen creëren?

De politiek kan veel leren van de olympische waarden – uitblinken, respect, vriendschap – die inspireren tot het streven naar het hoogste, met respect voor jezelf en anderen. Voor en met elkaar in de wind rijden. Ze staan voor eerlijk spel, transparantie en samenwerken aan een gemeenschappelijk doel.

Sport leert hoe concrete doelen, teamwork en omgaan met tegenslag tot succes leiden. Daar kan de politiek nog wat van opsteken:

• Een gedeelde ambitie, zoals het Olympisch Plan 2028, dat destijds mensen samenbracht en vernieuwing stimuleerde.
• Teamwork, waarin verschillende rollen bijdragen aan één resultaat. Juist in moeilijke tijden.
• Veerkracht en doorzettingsvermogen. Essentieel bij politieke tegenslagen.
• Inclusiviteit, want sport bereikt álle lagen van de samenleving en bevordert kansengelijkheid.

Samen spelen

Sportsuccessen zorgen voor trots, verbondenheid en internationale uitstraling. Wie sport serieuzer neemt als beleidsdomein, kan maatschappelijke vraagstukken effectiever aanpakken en jongeren beter bereiken.

Kortom: door de waarden en principes van sport te omarmen, kan de Nederlandse politiek werken aan respectvollere debatten, gedeelde ambities en meer saamhorigheid. In plaats van elkaar uitsluiten, eigenbelang nastreven of ondoorzichtige spelletjes spelen – waar de samenleving inmiddels klaar mee is.

Het is nu het moment dat Den Haag weer leert samen te spelen. En de maatschappelijke waarde van sport eindelijk erkent.
Door een volwassen sportparagraaf op te nemen in het nieuwe coalitieakkoord.

Politiek ‘Op de Grote Plaat.’

Niet ernaast.