Pieke de Zwart kijkt vanuit zijn kantoor op Papendal rechtstreeks uit op de outdooratletiekbaan waarop ‘zijn’ atleten dagelijks trainen. Hij looft de baan, de indoorfaciliteiten in de Arnhemhal, de mogelijkheden op Sportcentrum Papendal te wonen, de (para)medische voorzieningen. "Een fantastische werkplek – voor mij, voor de atleten. Het is zonder meer een goede stap geweest om de atletiek te centraliseren en onze topatleten hier gezamenlijk te laten trainen. Maar nog meer dan de voorzieningen is het aanhoudend succes van de Nederlandse atleten te danken aan Ad Roskam. Hij is echt de architect van het succes."

Volkssport

Omdat de topsport zich al in goede handen bevond bij technisch directeur Ad Roskam, kreeg Pieke de Zwart bij zijn aantreden als directeur in 2017 van vicevoorzitter John Bos vooral de opdracht mee om de banden met de verenigingen aan te halen en de atletiek zichtbaarder te maken en maatschappelijk steviger te verankeren. Een taak die prima aansloot bij zijn achtergrond. De Zwart was en is een gedreven sporter – hij fitnest, squasht en loopt op zijn 57ste nog steeds twee, drie keer per week hard – maar een achtergrond in de atletiek had hij niet. Wel had hij bij Rabobank gewerkt, in de functies van verandermanager en commercieel directeur-bestuurder. "Rabobank is een van oorsprong coöperatieve bank. Met een groepsdirectie, maar alle lokale banken waren in principe autonoom. Dat model kent veel overeenkomsten met hoe een sportbond samen met zijn leden – de verenigingen – beleid opstelt en in de samenleving van betekenis probeert te zijn."

De ongebonden loper

Onder De Zwart startte de Atletiekunie het platform Hardlopen.nl, om de ongebonden loper aan zich te binden. Met de cursus Start to Run kan die zich bij- voorbeeld in zes weken laten klaarstomen voor zijn eerste race. “Met Hardlopen.nl bereiken we inmiddels jaarlijks 1 miljoen lopers, van jong tot oud.” Vorig jaar werd op het platform de Running Coach gelanceerd, een digitale vorm van begeleiding voor alle typen hardlopers. Verdere ‘maatschappelijke verankering’ vond plaats met beweegprogramma’s voor de jeugd op scholen en kinderdagverblijven, zoals het nijntje Beweegdiploma voor de allerkleinsten; de atletieklessenserie Ren.Spring.Gooi voor de gymles op de basisschool; en The Daily Mile, het concept dat de Atletiekunie helpt uit te rollen op scholen.

De Zwart: "We zorgen dat kinderen, liefst iedere dag maar minimaal drie keer in de week, een kwartier tot twintig minuten buiten kunnen hardlopen, in hun eigen tempo. Atletiek zit inmiddels in zo veel programma’s en dagelijkse activiteiten van mensen, dat je het, parallel aan wielrennen, schaatsen en zwemmen, gerust een volkssport kunt noemen. Net als atletiek hebben die sporten beoefenaars die bij de bond zijn aangesloten, maar een nog veel grotere groep van sporters die in hun vrije tijd zwemmen, fietsen of schaatsen, en nergens lid van zijn."

Geleidelijke groei

Ondanks die verankering daalde het aantal leden van de Atletiekunie de afgelopen acht jaar van 140.000 naar 130.000. "Elk jaar met een kleine twee procent, zoals, mede door corona, in bijna alle verenigingssporten. Sinds vorig jaar zitten we weer in de lift en stijgen we weer met twee procent per jaar. Voor 2032 mikken we op 150.000 leden. Niet omdat we rekenen op een Femke- of Sifan-effect, maar omdat onze onderbouw, in de vorm van een intensieve samenwerking met de verenigingen op het gebied van opleidingen, trainingen en talentprogramma’s, met zo veel mogelijk gecertificeerde trainers, goed op orde is."

Het is maar goed dat toppers niet zomaar zorgen voor een explosie van nieuwe leden, aldus De Zwart. “Want die leden moet je wel kunnen faciliteren. Er zijn in Nederland 210 verenigingen met een eigen accommodatie. De één is volledig geëquipeerd, de ander heeft niet meer dan een vierbaansaccommodatie. We willen graag dat mensen verantwoord hardlopen en atletiek bedrijven, maar je moet het doen met de middelen die je hebt. Daarom hebben we liever een geleidelijke groei dan een enorme groei in één keer. Dan kun je waarmaken wat je belooft.”

Verleiden

Het platform Hardlopen.nl wordt door de Atletiekunie niet zozeer ingezet om mensen lid te maken van een vereniging, maar om ze zo goed mogelijk te faciliteren. "Clubs kunnen op Hardlopen.nl hun trainingsaanbod plaatsen of hun clinics aankondigen. Veel ongebonden lopers maken daar, tegen betaling, gebruik van. Verenigingen werken bijvoorbeeld met een knipkaart. Tien keer meetrainen kost 120 euro. Voor verenigingen kan dat lucratiever zijn dan een lidmaatschap. Er zijn altijd wel een paar ongebonden lopers die lid worden, maar dat is bijvangst. Vergeet niet: ongebonden ben je niet voor niets; je wilt juist niet bij een club. Dan is het vervelend als iemand je via een achteringang toch een club of organisatie probeert binnen te trekken. Daar moet je delicaat mee omspringen. Met Hardlopen.nl willen we mensen verleiden in beweging te komen, niet om ergens lid van te worden."

Met die intentie zet de Atletiekunie ook haar evenementen in de markt. ‘Moving People’ was het motto van de EK indooratletiek in Apeldoorn. "Doel was atletiek te positioneren als top- en breedtesport en verder te werken aan de totstandkoming van een grote atletiekcommunity – van verenigingsleden, ongebonden lopers, maar ook van fans, jong en oud, die naar atletiek kijken en weten hoe belachelijk goed je bent als je zoals Lieke Klaver de 400 meter onder 51 seconden loopt. Doel was óók om het belang te promoten van sport en bewegen, en het aandeel van atletiek daarin, voor gezond ouder worden. Atletiek heet niet voor niets de moeder der sporten. De kern van gezond ouder worden zit hem in goede motorische, atletische vaardigheden."

Sport als recht

De Zwart is een idealist. Hij beschouwt sport en bewegen als een recht, net als onderwijs en gezondheidszorg. "Wat dat betreft moeten we naar een heel ander financieringsmodel voor de sport. Lid worden van een club moet niet afhankelijk zijn van de draagkracht van ouders of van instanties als het Jeugdsportfonds of andere goedgunstigheid, maar moet een recht worden voor iedereen. Dat gesprek zouden we eens goed moeten voeren met elkaar. Bijvoorbeeld dat sport en bewegen tot en met je zestiende jaar gratis toegankelijk wordt en dat het lidmaatschap van een club, vereniging of sportschool wordt betaald door de overheid. Alleen zo creëer je een situatie waarin ieder kind gelijke rechten en kansen heeft om op een verantwoorde manier een sport te beoefenen.

Foto boven artikel: Pieke de Zwart feliciteert para-atleet Joël de Jong net na diens gouden sprong tijdens de Paralympische Spelen in Parijs. Foto Atletiekunie.

Dit is is ingekorte versie van een groter interview met Pieke de Zwart in vakblad Sport&Strategie (editie 2-2025). Het hele artikel en de rest van dit vakblad lezen? Neem nu een abonnement.

Lees ook: