Frank Bakker was tot zijn pensioen universitair hoofddocent sportpsychologie bij de Faculteit der Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam, maar hij volgt zijn vakgebied en de sport nog altijd nauwgezet. Samen met Raôul Oudejans, de huidige universitair hoofddocent sportpsychologie aan de VU, schreef Bakker het boek Sportpsychologie dat in 2012 verscheen. Afgelopen maand kwam de vijfde compleet herziene versie van het standaardwerk over mentale aspecten in de sport voor studenten, sporters en coaches uit. De auteurs vonden dat het boek na zeven jaar aan een update toe was.

Meer onderzoek

Dat was nodig omdat in de sportpsychologie de laatste jaren inzichten zijn veranderd. Dat komt mede doordat het een onderzoeksgebied is waar steeds meer over wordt gepubliceerd, zegt Bakker. "Als je kijkt naar wat sinds het ontstaan van ons vakgebied in de jaren vijftig van de vorige eeuw is veranderd, dat is gigantisch. Ik denk dat nu misschien vijftig keer zoveel publicaties verschijnen over de mentale aspecten van sport als in 1955." Een voorbeeld van zo’n nieuwe ontwikkeling gaat om het bewijs voor Self-talk. "Het is veel beter om in de derde persoon tegen jezelf te praten dan in de eerste persoon. Het is beter om te zeggen: 'Bakker je kunt het' dan dat je tegen jezelf zegt: 'ik kan het'. Het is dus beter om een zekere afstand te bewaren, omdat je anders ook te veel op jezelf bent gefocust."

Geen mental coach nodig

Of Joost Luiten zichzelf op die manier oppept weet Bakker niet. Het zou hem niet verbazen, want dat golf een mentaal zware sport is, staat voor de sportpsycholoog buiten kijf. In een interview met NuSport gaf de golfer deze week nog aan dat "vorm een ongrijpbaar fenomeen is in golf". Voor Bakker is dat een signaal dat in de sport van Luiten mentale ondersteuning van groot belang kan zijn, juist om grip te krijgen op die vorm en het vertrouwen.

Toch liet Nederlands beste golfer deze zomer in een interview nog weten dat hij geen mentale begeleiding nodig heeft. Hij probeerde een mental coach uit, maar dat bleek niets voor hem. "Elke keer dacht ik weer: wat die jongens doen, dat kan eigenlijk iedereen. Dat bedoel ik niet lullig", zei hij in een interview met NRC. Frank Bakker is niet verbaasd over die uitspraak en ziet dat ook allerminst als een aanval op zijn vakgebied. "Het zou kunnen dat hij mentale begeleiding niet of minder hard nodig heeft. Je kunt zeggen dat je die mentale vaardigheden voor een deel zelf kunt ontwikkelen, maar dan moet je dat nog wel onderhouden."

Vooral bij een tegenslag kunnen mentale vaardigheden cruciaal zijn. "Stel je bijvoorbeeld voor dat Luiten de putt op een belangrijk moment net mist. De neiging om jezelf op zo’n moment onderuit te schoffelen is heel groot. Dat werkt de hele tijd door. Hoe herneem je jezelf daarna? Als je in staat bent dat zelf te doen en daar geen problemen in hebt: gewoon doen. Maar als je daar toch wat door ontregeld wordt, dan kan iemand in je omgeving met een blik je weer terugbrengen naar de afspraak. Voor sommige sporters kan dat buitengewoon lastig zijn. Dan is het handig als je een duwtje in de rug krijgt. Dat kan echt minimaal zijn."

Slechte denkactiviteit

Net als in een sport als handboogschieten vraagt golf om een enorme concentratie. Toch denkt Bakker opvallend genoeg bij de zwaarwegende mentale aspecten eerder aan de duur van het toernooi. Vooral de periodes tussendoor waarbij golfers lange tijd niks doen vragen volgens de sportpsycholoog om stalen zenuwen. "Bij voetbal ren je nog de hele tijd achter een bal of tegenstander aan. Dat is bij golf niet het geval. Je hebt alle gelegenheid om na te denken wat je gaat doen, hoe je dat gaat doen, hoe je er nu voorstaat en wat de consequenties zijn van hoe je net hebt geslagen."

Dat is volgens Bakker voor een sporter een slechte denkactiviteit, want een sporter moet vooral bij zijn taak blijven: de bal goed wegslaan. "Tegelijkertijd is het natuurlijk hels lastig als je vier tot vijf uur op zo’n baan rondloopt. Ik denk juist daarom dat golf een van de sporten is waar je met mentale training en het aanleren van mentale vaardigheden veel winst kunt boeken. Juist omdat het zo’n enorme mentale uitdaging is om bij je werk te blijven en niet bij de consequenties."

Meer weten over mentale vaardigheden in de sport? Lees het in de compleet vernieuwde vijfde editie van het boek Sportpscychologie van Frank Bakker en Raôul Oudejans. Bestel het boek direct.

Foto: Flickr (CC) / Shot Clock Open