Innovatielab Thialf is vanaf het begin samen met innovatiepartner ziekenhuis Tjongerschans al op zoek gegaan naar mogelijkheden om kennis uit de topsport te gebruiken voor verbetering van de patiëntenzorg. Een duidelijk voorbeeld daarvan is het project met sporters die een voorste kruisband hebben gescheurd. “Bij die knieblessure gaat het na een operatie in de revalidatie om het versterken van de kracht in de knie en het verbeteren van de balans. Dat is precies waar het bij schaatsen om gaat”, zegt Inge Stoter, manager Innovatielab Thialf. Samen met Tjongerschans, fysiotherapie praktijk TIGRA en het Universitair Medisch Centrum Groningen wordt daarom nu een revalidatietraject ontwikkeld en uitgeprobeerd met schaatsen als belangrijk onderdeel.

'1500-meter-kuchje'

Bij die groep breedtesporters ligt de verbinding met de zorg daar al voor de hand. Ook in de topsport ziet Stoter kansen om dezelfde link te leggen. Het schaatsonderzoek dat dit seizoen gaat lopen is daar wat haar betreft een goed voorbeeld van. Eerder werd in Heerenveen al onderzoek gedaan naar het '1500-meter-kuchje', waar veel schaatsers last van hebben. "Daar zagen we al de overlap met mensen die geen topsporter zijn. We zagen namelijk al dat het puffertje bij heel veel mensen geen effect had. Wel op gevoel van benauwdheid, maar niet op de luchtwegvernauwing. Dan is het wel benauwdheid, maar geen astma."

Dat bracht Jean Driessen, sportarts en onderzoeker bij Tjongerschans, op het idee om eens goed te gaan kijken hoe het ademen bij het schaatsen werkt. Het startpunt voor de long expert was dat hij merkte dat veel topschaatsers een geforceerde ademhaling hebben. "Ze ademen dan hoog op de borst. Dat kan efficiënter, want het betekent dat je minder zuurstof naar je spieren kunt krijgen", legt Stoter uit.

Verkeerd ademhalen

Buiten de topsport kunnen mensen dat 'hoog ademhalen' herkennen van de spanning voor een presentatie. "Dan kun je niet zo goed door je buik ademhalen maar hou je je adem even in je longen vast. Het is beter om door de buik te ademen. Dat is een ontspannen ademhaling. Als je op je top moet presteren komt ook op je ademhaling spanning te staan. De vraag waar dit onderzoek zich op richt is daarom: wat doet inspanning met je ademhaling? Daar is nog niet eerder onderzoek naar gedaan."

Dit onderzoek komt niet uit de lucht vallen, zegt Stoter. "Jean Driessen doet bij kinderen met astma al onderzoek en daar lijkt mogelijk hetzelfde aan de hand te zijn: sommige kinderen die benauwd worden gaan hoog ademhalen. We doen daarom dus onderzoek bij topsporters en kinderen om zo meer kennis te krijgen over wat er gebeurd met je ademhaling bij inspanning." Verkeerd ademhalen zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat veel sporters last van een gevoel van benauwdheid hebben tijdens inspanning. "Als het zo is dat je ademhaling door inspanning eerder naar de borst gaat dan is dat iets waar je op kunt trainen." Heel veel sporters hebben last van benauwdheidsklachten bij inspanning. Het is daarbij de vraag of het om astma gaat of dat het mogelijk om een verkeerde ademhaling gaat. Dit onderzoek zal die vraag nog niet beantwoorden, zegt Driessen. "Dat wordt een mogelijk vervolgonderzoek. We kijken nu puur naar wat bij inspanning met de ademhaling gebeurt."

Andere sporten

Bij het onderzoek onder zestig tot tachtig topschaatsers wordt met een speciaal vest gemeten of de ademhaling via de borst of de buik verloopt tijdens een maximale inspanningstest op de fiets. Die meting wordt vervolgens vergeleken met de prestaties op het ijs, waarbij de borst- en buikademhaling ook met het vest nauwkeurig in beeld wordt gebracht. De onderzoekers verwachten dat het vest nog meer informatie over de ademhaling kan opleveren. Bijvoorbeeld ook voor andere sporten, want als de verschillen in ademhalingspatronen zowel op de fiets als op het ijs zichtbaar zijn dan zijn de bevindingen waarschijnlijk voor meer sporten geldig.

Kennis voor brede groep

Met de eerste resultaten van het schaatsonderzoek, die voor de start van het zomerijs volgend jaar worden verwacht, verwachten de onderzoekers de prestaties van de topschaatsers te kunnen verbeteren. Tegelijkertijd zien ze al mogelijkheden om die kennis te gebruiken voor een brede groep mensen met astma, COPD of benauwdheidsklachten. "Als je astma hebt en je wordt benauwd dan ga je mogelijk ook disfunctioneel ademhalen. Dat hangt natuurlijk met elkaar samen. Als je weet wat er gebeurt bij inspanning en een aantal mensen gaan misschien niet volledig in- en uitademen als ze inspanning leveren dan is daar wist te behalen. Hoe weten we nog niet, maar dat is wel de insteek van het onderzoek."