Op 27 oktober is het de honderdste geboortedag van sportcommentator Herman Kuiphof. Hij was pionier als maker van de eerste sportdocumentaire voor de Nederlandse televisie. Hij was ziener als voorspeller van de koudste winter ooit. Maar beste VPRO, wat is er met zijn nalatenschap gebeurd?
Als jongen wilde Herman Philippus Kuiphof zanger worden. Nadat een zangpedagoog hem dat sterk had afgeraden, werd hij na tachtig sollicitatiebrieven journalist bij De Nederlander. Na een korte loopbaan als stadsverslaggever maakte hij snel carrière als sportjournalist. Het bekendste moment uit zijn loopbaan is zijn verslag van de finale van het WK voetbal van 1974 tussen Nederland en West-Duitsland: "Zijn we er toch ingetuind!"
Midden jaren vijftig kwam Kuiphof terecht bij de V.P.R.O.– nog geschreven mét puntjes! Hij kreeg een eigen radiorubriek over sport en daarnaast schreef hij columns in Vrije Geluiden, de huidige VPRO Gids. In 1960 kreeg hij een unieke opdracht van de V.P.R.O. om de eerste sportdocumentaire voor de Nederlandse tv te maken.
Media- en sporthistoricus Marnix Koolhaas heeft zich verdiept in het journalistieke leven van Kuiphof. Dat de omroep zo geïnteresseerd was in sport, is volgens hem niet vreemd: "Die vrijzinnige dominees waren altijd al geïnteresseerd in alles wat nieuw was – dus ook in sport. Kuiphof kreeg van die dominees de volledig vrije hand. Hij mocht maken wat hij wilde. Dat deed hij dan ook vol overgave."
In zijn eerste docu van 10 augustus 1960 interviewde Kuiphof de voetballegendes Bep Bakhuys en Eddie Pieters Graafland. "In ieder geval hebben we ons best gedaan", schreef Kuiphof zelf, "in woord en beeld, in filmflitsen en interviews, iets aan te duiden van hetgeen achter de sportprestatie ligt."
Hij legde daarmee de basis voor een unieke serie sportdocumentaires, een volkomen vergeten onderdeel uit zijn loopbaan. Kuiphof was daarbij niet alleen pionier, maar ook ziener. Samen met een meteoroloog en de Enkhuizer Almanakbeweerde hij namelijk in een uitzending van 1 december 1962 dat Nederland zich mocht opmaken voor één van de strengste winters ooit. "Nou, daar heeft hij behoorlijk gelijk in gekregen", aldus Koolhaas, want daarna volgde de heftigste winter sinds 1789 en de zwaarste Elfstedentocht ooit.
Verder zond Kuiphof op 12 maart 1966 als eerste een achtergrondverhaal uit over het piepjonge schaatsduo Ard Schenk en Kees Verkerk, nog geen twee maanden na de doorbraak van dit tweetal. Kuiphof voeldede sportgeschiedenis, soms nog voordat die plaatsvond.
Bij de honderdste geboortedag van Kuiphof blijkt alleen dat veel van zijn opnames zijn verdwenen uit de collectie van Beeld & Geluid. Koolhaas heeft daar een simpele verklaring voor: “Vroeger werden, uit kostenoverwegingen, nooit kopieën van de banden van uitzendingen gemaakt. Als men dan bepaalde beelden nog had, bijvoorbeeld van een mooie voetbalinterland, dan werden die gewoon uit het origineel geknipt.”
Uit een inventarisatie blijkt dat er ongeveer 25 van zijn sportdocumentaires bewaard zijn gebleven. Vanwege de honderdste geboortedag van Kuiphof zouden die eigenlijk per ommegaande gedigitaliseerd moeten worden. De VPRO is de meest aangewezen organisatie, als eigenaar van die beelden.
Het zou een waardig eerbetoon zijn aan de man die een voorbeeld was voor talloze andere sportjournalisten. Kees Jansma bijvoorbeeld heeft zijn loopbaan aan Kuiphof te danken, want na een open sollicitatie in aanloop naar het WK voetbal van 1966 werd hij door hem aangenomen. Jansma heeft zijn hele leven groot respect gehad voor de éminence grise.
Kuiphof overleed op 19 november 2008, waarna ook Mart Smeets zijn bewondering uitsprak. "Hij was een grootheid met een rijke woordenkeus", schreef Smeets, "maar met heel slechte ogen. Het was not donedaarover te praten. Nu zou je met zo’n handicap niet kunnen functioneren." Kuiphof had zijn ogen ook niet nodig, want hij voelde de sport. Want wie in december 1962 de winter met de meest legendarische Elfstedentocht aller tijden voorspelt, is een ziener.
Foto: NOS / Beeld en Geluidwiki
Elke sport heeft rugnummers, maar zonder een naam zijn het slechts cijfers. In de rubriek Rugnummers duiken sporthistorici Jurryt van de Vooren en Micha Peters daarom wekelijks in bijzondere verhalen, prestaties en gebeurtenissen uit de sportgeschiedenis. Ook dit soort verhalen op maat voor je eigen sportorganisatie? Neem dan contact met Arko Sports Media voor de mogelijkheden.
