Over een week staat in de Giro d’Italia de rit over de Passo di Gavia gepland. Door de zware sneeuwval is het nog maar de vraag of het peloton de 2600 meter hoge reus zal passeren. In het wielergekke Italië denken ze bij de Gavia nog altijd aan de heroïsche beelden uit 1988 met Johan van der Velde. Dertig jaar na zijn spectaculaire einde als profrenner is hij daardoor nog altijd een held in de Giro – méér dan generatiegenoot Erik Breukink.
De keus van Tom Dumoulin om meer waarde te hechten aan de Giro d’Italia dan aan de Ronde van Frankrijk snapt niet iedereen. Dumoulin is alleen niet de eerste Nederlandse renner met deze voorkeur, want Johan van der Velde doet in de jaren 80 precies hetzelfde. Liever de Giro dan de Tour. Het maakt Van der Velde nog steeds zeer populair bij de tifosi, ook door zijn aanvallende manier van koersen. Liefkozend noemen ze hem Giovanni – Giovanni della Campagna.
Hij is een jaar of veertien wanneer zijn liefde voor Italië zich echt begint te ontwikkelen, zo zegt hij in het wielerboek Andiamo! "Via-via hoorde ik van fotokaartjes met wielrenners die ze daar verzamelden. Ik schreef brieven naar allerlei ploegen, Bianchi, Faema, Brooklyn, noem maar op, maar kon me eigenlijk niet voorstellen dat er ook antwoord zou komen. Totdat de enveloppen met fotokaartjes in de bus vielen. Volgens mij stond Marino Basso op het eerste plaatje dat we over de post kregen. Fascinerend!"
In 1983 start de transformatie van Johan in Giovanni. Met hulp van streekgenoot Frits Pirard belandt hij bij de Italiaanse wielerploeg Metauro Mobili. Bij zijn debuut in de Giro in 1985 wordt hij direct vijfde. In 1986 wint hij zijn eerste etappe in de Dolomieten en een jaar later zelfs twee. In Het Parool staat dan: "Johan van der Velde is de succesvolste Nederlander in de zeventig jaar die de wielerronde van Italië oud is. De dertigjarige Brabander won zowel zaterdag als zondag de etappe. Zaterdag demarreerde Van der Velde op zestien kilometer van de finish uit een kopgroep van twaalf renners, die hun voorsprong van een minuut zienderogen zagen slinken."
Giovanni is euforisch: "Ik had een verschrikkelijke zin er vandoor te gaan. Ik heb flink op mijn tanden moeten bijten, maar zo’n lange, geleidelijke klim ligt mij wel."
Een dag later wint hij de Koninginnerit, die over vijf cols voert. Van der Velde is dan woest, want bij de beklimming van de 2239 meter hoge Passo Pordoi wordt oud-teamgenoot John Talen in het gezicht geslagen door de Italiaan Piccolo, die zijn kopman Argentin in alle rust naar de finale wilde brengen. Van der Velde: "Ik wilde helemaal niet demarreren. Maar die Piccolo maakte mij zo kwaad, dat ik vol gas gaf. Ik kon hem moeilijk anders aanpakken." In de afdaling moet hij veertig kilometer alleen rijden. "Ik was stomverbaasd, dat niemand mij kon volgen." De Telegraaf kopt na de overwinningen: "Johan koning van de Dolomieten."
Giovanni rijdt de Giro in totaal vijf keer, waarin hij drie keer de paarse trui van het puntenklassement wint. Het is echter opmerkelijk dat hij in Italië vooral beroemd is geworden vanwege een rit die hij juist niet heeft gewonnen.
In een besneeuwd berglandschap bereikt hij in juni 1988 als eerste de top van de Gavia, om vervolgens als laatste, bevangen door de kou, aan de finish te komen. Erik Breukink wint, maar het heroïsche opreden van Van der Velde maakt zoveel indruk dat Giovanni sindsdien als L‘Uomo di Gavia door het leven gaat: de man van de Gavia.
Het einde van Van der Veldes loopbaan is precies dertig jaar geleden – nota bene tijdens de Giro. Op 30 mei 1989 vlucht hij uit een hotel, waarna ploegleider Cees Priem hem bij de politie opgeeft als vermist. Pas na een telefoontje van de renner met zijn familie een dag later komt hij weer boven water. Vanwege zijn enorme populariteit in Italië ontstaat een mediahype zonder weerga, hoewel het nog altijd niet helemaal duidelijk is waarom Van der Velde er opeens vandoor is gegaan.
Ondanks dit drama is Giovanni in Italië altijd populair gebleven. "Breukink kan rustig over straat lopen in Italië, maar Van der Velde nog steeds niet", zo zegt Wiep Idzenga, schrijver en redacteur van Andere Tijden Sport. "Toen hij als chauffeur van de bus van Roompot-Charles in de Giro reed, herkende iedereen hem."
In februari van dit jaar wordt acute leukemie geconstateerd bij Van der Velde, die daarvoor nu in behandeling is.
Foto: Shutterstock
Elke sport heeft rugnummers, maar zonder een naam zijn het slechts cijfers. In de rubriek Rugnummers duiken sporthistorici Jurryt van de Vooren en Micha Peters daarom wekelijks in bijzondere verhalen, prestaties en gebeurtenissen uit de sportgeschiedenis. Ook dit soort verhalen op maat voor je eigen sportorganisatie? Neem dan contact met Arko Sports Media voor de mogelijkheden.
