Precies dertig jaar geleden viel de Muur waarna het communisme implodeerde. Binnen de sportwereld was die revolutie toen allang in volle heftigheid bezig.
Deze week blikken de media uitgebreid terug op het einde van de Koude Oorlog. Deze historische gebeurtenis van eind jaren tachtig heeft ook een enorme invloed gehad op de internationale sport, want zowel het IOC als de FIFA werd opeens overstroomd met allemaal nieuwe landen. En dat ging heel snel.
In 1988 bijvoorbeeld won Nederland de finale van het EK voetbal tegen Sovjet-Unie – een land dat bij het volgende EK niet eens meer bestond. Weer vier jaar later probeerden de voormalige Sovjetrepublieken Azerbeidzjan, Armenië, Estland, Georgië, Kroatië, Letland, Litouwen, Moldavië, Oekraïne, Rusland en Wit-Rusland zich voor dit EK te kwalificeren. Dit evenement is daarmee de spiegel van zijn tijd, zoals sport dat wel vaker is.
Het gaat nog veel verder, blijkt uit ons onderzoek, want binnen de olympische beweging was die revolutiegolf allang bezig voordat de Muur viel. Het IOC is niet zozeer de spiegel van zijn tijd, maar eerder een kristallen bol waarin we de toekomst kunnen zien. Het olympisch comité van de Sovjet-Unie was namelijk sinds september 1988 al in staat van ontbinding, dus ver vóór de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989.
Dit comité werd strak vanuit Moskou geleid, zoals alles in de voormalige Sovjet-Unie. Alle vijftien deelrepublieken waren hierin ondergebracht, van Azerbeidzjan tot de Baltische staten en van Rusland tot Wit-Rusland. De Olympische Spelen werden tenslotte gebruikt in de machtsstrijd tegen de Verenigde Staten, om méér gouden medailles te halen dan de vijand. Die deelrepublieken waren daarin doorslaggevend. Op de Zomerspelen van 1988 was de Sovjet-Unie het meest succesvolle land met 55 gouden medailles, waarvan maar liefst negentien voor sporters uit Oekraïne. De VS won dat jaar 36 gouden medailles – precies negentien medailles minder dan de Sovjet-Unie…
Het centrale gezag van Moskou verloor na die Spelen van 1988 in adembenemend tempo zijn grip op het eigen Olympisch Comité, want er waren er al vier deelrepublieken afgesplitst op de dag dat de Muur viel. Letland was op 17 september 1988 de eerste, gevolgd door Litouwen, Estland en Georgië. Al die landen wilden voortaan onder eigen vlag meedoen aan de Olympische Spelen als uitdrukking van hun onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie. En Moskou stond machteloos, als een voorbode op de implosie van de Sovjet-Unie van 25 december 1991.
Enkele jaren later werkte de internationale sportwereld opnieuw als de kristallen bol van de wereldpolitiek. Op 27 april 1992 was het formele einde van de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië, waaraan een bijzonder bloedige burgeroorlog vooraf was gegaan. Kroatië en Slovenië hadden zich in april 1992 al afgesplitst van het Joegoslavische Olympische Comité en zelfs meegedaan aan de Winterspelen van 1992. Als vanzelfsprekend werden ze zo ook toegelaten tot de Zomerspelen later dat jaar, net als Bosnië-Herzegovina.
Binnen het voetbal was het einde van Joegoslavië nóg eerder zichtbaar. Op 13 mei 1990 eindigde een competitiekraker tussen Dinamo Zagreb en Rode Ster Belgrado in een politiek slagveld tussen de supporters uit Kroatië en Servië. Er vielen ruim 150 gewonden. En dan was er nog de oefenwedstrijd van het Nederlands elftal op 3 juni 1990 tegen Joegoslavië, ook in Zagreb. De Kroatische supporters floten massaal door het Joegoslavische volkslied heen en keerden zich zo tegen dit nationale team. Op het voetbalveld was Joegoslavië al uit elkaar gevallen voordat dit was gebeurd op politiek niveau
Door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en Joegoslavië stonden er in juli 1992 opeens zo’n dertig nieuwe landen op de wachtlijst voor de Olympische Spelen, tot verbijstering van Juan Antonio Samaranch. "Toen ik in 1980 in Moskou tot voorzitter van het IOC werd gekozen, waren er 155 nationale Olympische Comités. Nu zijn er 172 en in enkele weken worden het er 180." De Olympische Spelen zijn daarmee de spiegel van hun tijd, zoals de sport dat wel vaker is.
Fotobijschrift: De sluitingsceremonie van de Olympische Spelen in Mosko 1980. Foto Wikimedia (CC) / RIA Novositi
Elke sport heeft rugnummers, maar zonder een naam zijn het slechts cijfers. In de rubriek Rugnummers duiken sporthistorici Jurryt van de Vooren en Micha Peters daarom wekelijks in bijzondere verhalen, prestaties en gebeurtenissen uit de sportgeschiedenis. Ook dit soort verhalen op maat voor je eigen sportorganisatie? Neem dan contact met Arko Sports Media voor de mogelijkheden.
