“Zo eenvoudig ligt het niet”, aldus Van Yperen. “Alleen al het woord nadenken… daar kun je verschillende associaties bij hebben. Je kunt het gevoel hebben dat je je bewegingen, op het moment dat je erover nadenkt, minder goed uitvoert. In het algemeen helpt dat niet om goed te presteren op de belangrijke momenten. Wat meestal wel werkt, is het nadenken over wát je moet doen om het gewenste resultaat te behalen.” Het gaat er bij het nadenken dus vooral om dat je aan de juiste dingen denkt.

'Blijven nadenken en doen'

Nadenken tijdens de prestatie is vergelijkbaar met een heleboel laatjes in je hoofd en op het juiste moment het juiste laatje opentrekken. Daarvoor gebruik je al je ervaringen die je eerder hebt opgedaan. Het lijkt intuïtie, maar heel veel zaken zijn gewoon goed voorbereid, vaak geoefend en daardoor op het juiste moment afroepbaar. Van Yperen: "Dit soort denken is eigenlijk geen nadenken meer, het gebeurt in een flits. Ik zou het eerder 'je kop gebruiken' noemen."

Competitief sporten is een doelgerichte activiteit. Wil je goed presteren, hanteer dan het motto 'blijven nadenken en doen'. Denk na over wat je wilt bereiken en over wat je concreet daarvoor moet doen. Tijdens de wedstrijd werk je vervolgens geconcentreerd en met overtuiging aan een goede uitvoering van je gekozen strategie. Met name topsporters beschikken over de mentale vaardigheid om te volharden in het nastreven van hun doel. In dat proces is de sleutel tot succes vooral de vaardigheid om te re-focussen na onvermijdelijke afleidingen, zoals negatieve gedachten, vermoeidheid of een hard geluid.

Re-focussen

Re-focussen moet je leren, en net als elke vaardigheid blijven onderhouden en verbeteren, als je tenminste goed wilt (blijven) presteren. Een foutje hoeft ook niet fataal te zijn. Wat vaak wel fataal is, is blijven hangen in gemaakte fouten. Fouten maken is onvermijdelijk; de perfecte race wordt zelden gerealiseerd. Probeer je fout (meteen) te accepteren, er het beste van te maken, ervan te leren, en na te blijven denken over wat je moet doen! Doelgericht blijven nadenken en handelen over wat je moet doen, is een cruciaal aspect van een winnaarsmentaliteit.

Van Yperen: "In wedstrijden moet je natuurlijk over de juiste dingen nadenken, zoals de te volgen tactiek of strategie, of waar je naartoe wilt (naar voren, omhoog, naar de overkant), of waar de bal naartoe moet (basket, hole, servicevak). Een mantra kan ook helpen. Zo denkt olympisch kampioen Jorien ter Mors als ze de bocht ingaat: hoeken, hoeken, hoeken. Dit helpt haar om de ideale balans te vinden tussen zo diep mogelijk 'zitten' en ontspannen kunnen bewegen."

Het nadenken over je bewegingen schaart Van Yperen, met name bij fijnmotorische sporten als golf en tennis, eerder onder de foute gedachten. Die bewegingen gaan eigenlijk na zoveel oefenen min of meer vanzelf, maar het gaat fout als je erover gaat nadenken. Als je nadenkt over hoe je bepaalde bewegingen moet uitvoeren, doe je je intensieve trainingsarbeid teniet en verlies je de bewegingsvrijheid die je had dankzij de verworven automatismen.

'Cirkeltraining'

Alles heeft met de voorbereidingen te maken. Als coach ondersteun je je sporters daarin. Als een coach tijdens een time-out allemaal nieuwe dingen gaat vertellen, is dat meestal volstrekt zinloos. Refereer daarentegen op zo’n moment aan dingen die je geoefend hebt. En mochten vervolgens dingen (toch) misgaan, gebruik dat dan ook meteen als input voor een volgende training om de afspraken en scenario’s bij te stellen. Een voorbeeld hoe je focus en concentratie binnen je team aan de orde kunt stellen, is het werken met de zes aandachtcirkels. Van Yperen: "Daarmee visualiseer je op een soort dartbord de mate waarin sporters gefocust dan wel afgeleid zijn. Het doel van een mentale 'cirkeltraining' is om de aandacht, focus en concentratie van sporters te versterken, zodat zij zich exclusief richten op de taak en zich niet laten afleiden door storende externe factoren (zoals publiek, geluid en weersomstandigheden) of interne factoren (zoals angst, gedachten en fysiek ongemak). ‘Cirkeltraining’ helpt sporters om tijdens de taakuitvoering in cirkel #1 te blijven (focus) of daar zo snel mogelijk naar terug te keren (re-focussen)."

Mentale training werkt en beklijft wellicht beter als ook de trainer en coach erbij worden betrokken, en in geval van bijvoorbeeld de cirkeltraining’, ook de medespelers. Sporters en teams hebben immers baat bij een soepel lopende communicatie, wat vooral handig is als de druk hoog is. Als het gedrag van een sporter doet vermoeden dat hij zich even niet in cirkel #1 bevindt, hoeft een coach of medespeler maar ‘terug naar cirkel #1!’ te roepen en de betreffende speler weet precies wat daarmee wordt bedoeld.

Juiste snaar raken

Van Yperen is groot voorstander van een betrokkenheid van de trainer-coach bij eventuele mentale begeleiding. "Het spreken van dezelfde taal daarbij kan in geval van bijvoorbeeld zo’n time-out helpen om de juiste snaar bij de spelers te raken. Sommige coaches kunnen dat zelf, anderen gebruiken een specialist daarvoor. Dan heb je keuze uit twee modellen: ofwel je ziet als coach iets, en je vraagt aan de sportpsycholoog om daaraan te werken met de spelers, ófwel je gaat als coach zelf naar de sportpsycholoog en vraagt hoe jij als coach mentale aspecten in je trainingen kunt verwerken. Dat laatste is een coach-de-coach-benadering, die eraan bijdraagt de mentale training volledig via de coach te integreren in de training."

Dit artikel verscheen eerder in NLCOACH Magazine nr 4-2021. Ga voor meer informatie over dit blad naar NLCOACH.nl

Online Masterclass Perfectionisme & de Perfecte Race

Na eerdere masterclasses geeft Nico W. Van Yperen op 18 mei het thema de 'perfecte race'. Door de Online Masterclass krijg je als coach of begeleider van sporters meer inzicht in reële doelen, voorbereiding, haalbaarheid en omgaan met tegenslag zodat je je sporters nog beter kunt begeleiden. Meer informatie en aanmelden.