Laura Jonker heeft de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar zelfregulatie in de sportpraktijk. Ze merkte daarbij al wat verwarring over het begrip. "Zelfregulatie gaat over de kennis en kunde die je hebt om je eigen leerproces zo effectief en efficiënt mogelijk in te richten. Het is niet zo dat het alleen gaat om focus op zelfreflectie en alles zelf doen. Een kenmerk van zelfregulatie is juist dat je ook heel goed weet aan te geven wanneer je een ander om hulp moeten vragen."

Tijdens veel gesprekken met trainers vielen haar twee dingen op. "Zij vroegen mij vaak: hoe weet ik nu dat ik het goed doe en dat ik een klimaat creëer waarin ze kunnen zelfreguleren? Aan de andere kant sprak ik ook met trainers die niet reflectief keken naar hun eigen functioneren en het vooral over het zelfreguleren van hun spelers hadden. Het is voor sporters lastig om te zelfreguleren als trainers zich er niet bewust van zijn dat zij wel het klimaat moeten creëren zodat sporters gaan zelfreguleren."

XOET-scan

Om beide groepen trainers te helpen, bedacht Jonker in samenwerking met de RijksUniversiteit Groningen een hulpmiddel: de XOET-scan. Die scan brengt de relaties tussen sporters en de trainer in kaart en geeft aan hoe het klimaat voor zelfregulatie is. Daarbij wordt op basis van zes kenmerken (reflectie, doelen stellen, feedback, autonomie, competentie en relatie) gekeken hoe de trainer zelf denkt over zijn coachstijl. Vervolgens wordt aan de sporter gevraagd hoe hij of zij diezelfde zes kenmerken ervaart bij de trainer om zo tot een vergelijking te komen. "Het is waardevol voor een trainer om te zien hoe de training wordt ervaren. Het is natuurlijk best lastig training geven als jij anders ervaren wordt dan dat jij zelf denkt over te komen", zegt Jonker.

Interactie tussen sporter en coach

De XOET-scan, die als innovatie de Nationale Sportinnovator Prijs won, geeft naast verschillen in ervaringen ook inzicht in de behoeftes van sporters. “Trainers krijgen direct antwoord op de vraag wat hun sporters nodig hebben. Ze zien precies welke vaardigheden ze meer of minder moeten toepassen om dichter bij een ideaal ontwikkelklimaat te komen. We kijken naar de interactie tussen de trainer en sporter en vervolgens geeft de scan een richting om het gesprek aan te gaan tussen sporter en trainer.”

Onderzoek

De afgelopen tweeënhalf jaar is de scan al bij verschillende clubs getest. De verkregen data wordt ook gebruikt voor verder onderzoek om de relatie tussen trainer en sporter beter te snappen. Afgelopen jaar deed masterstudent Ugur Tanoglu onder leiding van hoogleraar sportpsychologie Nico van Yperen (ook spreker op 13 november) zijn scriptieonderzoek naar zelfregulatieve vaardigheden bij trainers en sporters. Hij keek met behulp van de XOET-scan hoe trainers de behoeftes van spelers kunnen inschatten en hoe zij daar de spelers op kunnen ondersteunen. Dat leverde bruikbare informatie voor de praktijk op, legt Tanoglu uit. "Uit de resultaten komt naar voren dat trainers de behoefte van een speler niet goed kunnen inschatten. Sporters hebben meer behoefte aan zelfregelulatieve vaardigheden dan coaches denken dat spelers nodig hebben."

Zelfregulatie in de praktijk

Daarnaast vond hij het ook opvallend dat spelers meer ondersteuning blijken te ervaren dan de coach zelf dacht te geven. "Het is van belang om die ondersteuning bewust te maken, zodat zij zelfregulatie ook kunnen stimuleren." Tanoglu, die nu als prestatiecoach bij XOET werkt, ziet dat zijn onderzoek voor de praktijk veel kan betekenen. "De hoofdbevinding is dat coach en sporter niet op één lijn zitten met de behoeften en ze ervaren de ondersteuning daarop ook niet op dezelfde manier." In zijn scriptie geeft hij daarom ook als aanbeveling om coaches vooral eerst attent te maken op het belang van zelfregulatie. Daarna kunnen ze verschillende vaardigheden inzetten zoals vragend coachen, werken met oefeningen en met beelden.

Inspiratiesessie

Hoe precies wordt op 13 november tijdens de Sportpsychologie Inspiratiesessie 'Zelfregulatie als basis voor plezier en prestatie' al opgevolgd. Trainers, coaches, docenten, buurtsportcoaches, vakdocenten LO, directeuren en managers in de sport en in het onderwijs komen tijdens de sessie in JOINN Houten alles te weten over dit actuele thema in de sport. Jonker: "We vertellen je wat zelfregulatie is en waarom het belangrijk is en hoe je het kunt herkennen en stimuleren. Je moet het weten, willen en doen. Die dag wordt het nieuwe platform XOET-scan gelanceerd en worden twee nieuwe boeken over zelfregulatie gepresenteerd."